VSME: Eindelijk een instrument op maat van onze bedrijven.

De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) heeft bij veel kleine en middelgrote ondernemingen geleid tot terechte bezorgdheid en frustratie over de complexiteit en administratieve last die gepaard gaat met duurzaamheidsrapportage. Gelukkig biedt de Voluntary Standard for Micro-, Small- and Medium-sized Enterprises (VSME) een veel toegankelijker alternatief. In dit bouwprof-artikel belichten we waarom de VSME-standaard een betere keuze is voor kmo’s dan de CSRD, zowel vanuit praktisch als strategisch oogpunt.

Wat is de VSME-standaard?

De VSME-standaard, voorgesteld door de European Financial Reporting Advisory Group (EFRAG), is ontwikkeld om kmo’s te ondersteunen bij het rapporteren over duurzaamheid op een manier die proportioneel, flexibel en relevant is voor hun schaal en context. Hoewel niet-beursgenoteerde kmo’s niet rechtstreeks onder de CSRD vallen, biedt de VSME toch een gestructureerd kader voor duurzaamheidsrapportage dat aansluit bij de groeiende verwachtingen van grote bedrijven en andere stakeholders.

De rol van de VSME in de waardeketen

Doordat de CSRD grote bedrijven aanzet om informatie in de brede waardeketen op te vragen, ontstaat er een sneeuwbaleffect. Grote ondernemingen brengen immers hun volledige supplychain in kaart en stellen ESG-vragen aan hun leveranciers – veelal kmo’s. Ook vanuit de financiële sector (banken, investeerders) komen steeds meer duurzaamheidsvragen. Voor kleine bedrijven kan dit overweldigend zijn.

Bouwunie bedong dat er wettelijke garanties gelden waardoor kmo’s niet meer info hoeven te geven dan wat binnen de vereenvoudigde standaarden (VSME) vereist is. Maar in hoeverre kmo’s daadwerkelijk op die garanties kunnen vertrouwen, blijft de vraag…

Hoe dan ook, deze verwezenlijking van Bouwunie maakt de VSME tot een nuttig instrument voor kmo’s om efficiënt en gestructureerd in te spelen op deze ontwikkelingen. Maar wat houdt de VSME precies in?

Twee modules voor verschillende behoeften

De VSME-standaard bestaat uit twee onderdelen:

Basic Module: Essentiële duurzaamheidsinformatie, zoals energie- en emissiegegevens, personeelsstatistieken en governance-indicatoren. Dit is vooral geschikt voor bedrijven die net beginnen met hun duurzaamheidsrapportage.
Comprehensive Module: Aanvullende gegevens die vaak gevraagd worden door investeerders, banken en zakelijke partners, waaronder gedetailleerde milieu- en sociale indicatoren.

Praktische toepassing en strategische voordelen

Een goed startpunt voor bedrijven is het uitvoeren van een materialiteitsanalyse. Hiermee worden de thema’s geïdentificeerd die het meest relevant zijn voor de onderneming. De verkregen inzichten helpen bij het opstellen van pragmatische en begrijpelijke rapporten die uniformiteit en duidelijkheid voor alle stakeholders waarborgen.

Het opzetten van gestructureerde processen voor het verzamelen van data – bijvoorbeeld rond CO₂-uitstoot, energieverbruik, afvalbeheer, werknemersrechten en diversiteit – is hierbij cruciaal. Het betrekken van interne teams of externe experts borgt de betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de informatie.

De inzichten uit deze rapportages helpen kmo’s om duurzaamheid structureel in hun strategie te verankeren. Denk aan doelstellingen rond CO₂-reductie, circulaire economie of het versterken van sociale impact. Bovendien biedt de implementatie van de VSME strategische voordelen, zoals uniformiteit in rapportages, kostenbesparingen en een concurrentievoordeel door betere voorbereiding op toekomstige duurzaamheidsvereisten.

De ESG-componenten binnen de VSME

De VSME-standaard dekt de drie pijlers van duurzaamheid: Environmental (E), Social (S) en Governance (G). Elk van deze pijlers wordt op een toegankelijke en begrijpelijke manier behandeld.

Environmental (E)

Energie- en broeikasgasemissies (B3): kmo’s rapporteren hun energieverbruik en CO₂-uitstoot op eenvoudige wijze, met de nadruk op Scope 1- en 2-emissies. KPI’s: Totale energieconsumptie (MWh), Scope 1- en 2-emissies (tCO₂eq), energie-intensiteit per omzet, percentage hernieuwbare energie.
Vervuiling (B4): rapportage over lucht-, water- en bodemvervuiling indien van toepassing. KPI’s: Uitstoot van verontreinigende stoffen (kg), naleving van milieuwetgeving, aantal milieuovertredingen.
Biodiversiteit (B5) en waterbeheer (B6): aandacht voor de impact op biodiversiteit en watergebruik. KPI’s: Aantal hectares in gevoelige gebieden, totaal waterverbruik (m³), percentage waterhergebruik, impactscore op biodiversiteit.
Grondstoffengebruik en afvalbeheer (B7): metingen van afvalproductie, recyclingpercentages en het gebruik van circulaire materialen. KPI’s: Totale afvalproductie (ton), recyclingpercentage (%), percentage hergebruikte grondstoffen.

Personeelskenmerken (B8): informatie over de samenstelling van het personeelsbestand, zoals aantal medewerkers, contracttypes en genderverdeling. KPI’s: Personeelsverloop (%), genderverdeling (%), percentage vaste contracten, gemiddelde anciënniteit.
Gezondheid en veiligheid (B9): registratie van werkgerelateerde ongevallen, verzuim en veiligheidsmaatregelen. KPI’s: Ongevallenfrequentie, aantal werkgerelateerde incidenten, verzuimpercentage (%), ernstgraad van ongevallen.
Beloning, collectieve onderhandelingen en opleiding (B10): transparantie over loonbeleid, genderloonkloof en opleidingsinspanningen. KPI’s: Loonkloofpercentage (%), gemiddeld aantal opleidingsuren per werknemer, percentage medewerkers onder collectieve arbeidsovereenkomst.

Governance (G)

Anti-corruptie en ethisch gedrag (B11): informatie over eventuele veroordelingen of boetes in verband met corruptie of fraude. KPI’s: Aantal incidenten van corruptie, percentage medewerkers dat ethische training heeft gevolgd, aanwezigheid van een anticorruptiebeleid.
Bestuurlijke structuur (C9): voor bedrijven die de Comprehensive Module toepassen, aandacht voor diversiteit binnen het bestuur. KPI’s: Verhouding man-vrouw in bestuursorganen (%), aanwezigheid van onafhankelijke bestuurders, frequentie van bestuursvergaderingen.

VSME – werkbaar alternatief voor CSRD

In eerdere bouwprof-artikels beschreven we hoe de CSRD is uitgegroeid tot een administratief monster, dat door heel wat auditbureaus extreem maximalistisch wordt geïnterpreteerd. Dat besef is inmiddels ook bij Europa doorgedrongen. In onze studie voor Bouwunie (december 2024) reikten we diverse verbeterpunten aan. De VSME sluit met zijn systeem op veel van deze punten aan en werkt beter als praktijkgerichte norm.

Waarom deze vrijwillige standaard invoeren als kmo?

Reageren op verzoeken van bedrijven die de CSRD naleven: grote ondernemingen verwachten vaak dat hun leveranciers aan bepaalde duurzaamheidsnormen voldoen.
Differentiatie en marktkansen: het toepassen van een duurzaamheidsstandaard kan toegang geven tot nieuwe markten en klantensegmenten.
Vertrouwen opbouwen bij stakeholders: transparante rapportage verhoogt de geloofwaardigheid bij investeerders, klanten en andere belanghebbenden.
Optimalisatie van interne processen: het analyseren van de waardeketen kan leiden tot efficiëntiewinsten en kostenbesparingen.
Reputatieverbetering: bedrijven die duurzaamheid serieus nemen, versterken hun merk en aantrekkelijkheid.
Innovatiestimulatie: duurzaamheidsinitiatieven kunnen leiden tot product- en procesinnovaties.
Financiële voordelen: een goed geïntegreerde duurzame strategie kan op lange termijn bijdragen aan betere financiële resultaten.

Conclusie

De VSME-standaard biedt kmo’s een pragmatische routekaart om te voldoen aan de toenemende ESG-eisen in hun supplychain. Door te beginnen met een grondige materialiteitsanalyse en gestructureerde dataverzameling, kunnen ondernemingen niet alleen voldoen aan de huidige duurzaamheidsvraagstukken, maar ook strategische inzichten opdoen en risico’s en kansen tijdig signaleren. Met transparante communicatie en een heldere strategie dragen deze bedrijven bij aan een duurzamere toekomst, waarbij consistentie en uniformiteit in rapportages centraal staan.

Wil je er meer over weten? Download dan de pdf in de commentarensectie. Ben je een bedrijf in de brede bouw-, transport- of logistieke sector en wens je hulp? Vraag het ons!